Dahilde İşleme Rejimi (“DİR”) Türkiye’nin ihracattan kaynaklanan dövizlerini arttırmayı ve aynı zamanda ithalattan kaynaklanan transfer tutarlarını da azaltarak, ülkemizin mevcut döviz varlığını arttırmayı amaçlayan bir sistemdir. DİR mevzuatı içinde hem vergi düzenlemeleri hem de gümrük ve kambiyo mevzuatını barındırması bakımından kambiyo, vergi/fon istisna ve kambiyo uygulamaları açısından kompleks bir yapıya sahiptir.

DİR [1] iki farklı şekilde işlemektedir:

Birincisi, bir ihracat teşvik belgesine ve belli tutarda ihracat taahhüdüne bağlı olarak, ihracatçı firmaya aynı teşvik belgesi kapsamında D-1 ve D-3 [2] kodlu belgeleri vasıtasıyla ithalat yapmasına (veya yurt içinden eşdeğer eşya satın almasına) imkân sağlayan yöntemdir.

İkincisi [3] ise, sadece belli bir malın, maddenin veya ara malının ithalatı ile ilgili Gümrük Müdürlüğü tarafından izin verilmesi suretiyle işleyen ve ancak birincisinde olduğu gibi, bir teşvik belgesi düzenlenmeksizin ithal izni verilmek suretiyle yürütülen farklı bir versiyonudur.

DİR Kapsamında Şartlı Muafiyet veya Geri Ödeme Sistemi Uygulamaları

DİR düzenlemesinin esas ve önemli kısmını, DİR kapsamında yapılacak ithalat işlemleri oluşturmakta olduğundan, bu mevzuat tarafında iki seçenekli “Şartlı Muafiyet veya Geri Ödeme Sistemi” ithalat düzenlemesi yapılmıştır.

Şartlı Muafiyet uygulamasında; ihracatçı firmanın DİR kapsamında yapacağı ithalatın DİR tedbirlerine ihracatçı firmanın uyması kaydıyla, gerçekleştireceği ihracatların bünyesinde kullanmasını ve teşvik belgesi özelinde belirlenen döviz kullanım oranını aşmamak kaydıyla hammadde, madde, ara malı ve ambalaj malzemelerinin ithalini ve aynı malzemelerin taahhüt edilen ihraç konusu nihai mal bünyesinde bulunması esastır.

Bu kapsamda, belge sahibi firmaların, Şartlı Muafiyet sistemi dahilinde yapacakları teşvikli ithalatlardan kaynaklanan vergi/fon yükümlülüklerini karşılamak amacıyla fiili ithalatın gerçekleştiği Gümrük Müdürlüğüne hitaben vermeleri gereken teminatlar bulunmaktadır.

Geri Ödeme sisteminde; Şartlı Muafiyete kıyasla, DİİB sahibi ihracatçı firmaya belge kapsamında ithal etmesine izin verilen malların, ithalattan kaynaklanan tüm ve vergi/fonları ödemiş olmasından hareketle, gene DİİB kapsamında taahhüt ettiği ihracatlardan gerçekleşen kısmına tekabül eden kadar, ihracatçı firmaya yapılacak vergi/fon (daha önce fiili ithalat sırasında tahsil edildiğinden gerçekleşen ihracat taahhüdüne bağlı olarak) iadeleridir.

Gümrük Müdürlükleri Tarafından Kabul Edilen Teminatlar

Gümrük Mevzuatı gereği, Gümrük Müdürlükleri yurda yapılacak ithalatlar için üç adet teminat türü kabul etmektedirler; bunlar sırasıyla, nakit para, hazine bonosu/devlet tahvili ile banka teminat mektubudur.

Uygulamada, DİİB sahibi ihracatçı firmalar, bankalardan Gümrük Müdürlüklerine muhatap olmak üzere gümrük vergi/fonlarının teminatını karşılamak amacıyla banka teminat mektubu talep etmektedirler. Bankalarca, ilgili Gümrük Müdürlüklerine muhatap düzenlenecek teminat mektuplarının gümrük mevzuatı ile metinleri belirlendiğinden, bu kapsamda uygulamada problem yaşanmıyor olsa dahi, bankalarca düzenlenecek teminat mektubu özelinde DİR kapsamında mektubun hazırlanması, vergi resim ve harç istisnalarının uygulanması konularında sorunlar yaşanabilmektedir. Bu çerçevede, olası problemleri öncesinde engellemek, uygulamada karşılaşılacak sorunları ise hızlı çözebilmek adına gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.